Ἡ ἔφεση τοῦ ἀνθρώπου νὰ κατανοήσει τὸν θαυμαστὸ κόσμο ποὺ τὸν περιβάλλει εἶναι ἀσυγκράτητη, διότι εἶναι Θεόσδοτη («καὶ κατακυριεύσατε αὐτῆς», Γεν. θ´ 1). Στὴν προσπάθειά του αὐτὴ ὁ ἄνθρωπος χρησιμοποιεῖ τὸ ὑψηλὸ προνόμιο μὲ τὸ ὁποῖο εἶναι προικισμένος, τὸ λογικό. Συγχρόνως ὅμως διακατέχεται καὶ ἀπὸ δέος, ἔχοντας ἔμφυτο τὸ αἴσθημα τῆς ὕπαρξης μιᾶς ἀνώτερης δύναμης, ἡ ὁποία κυβερνᾶ τὸ σύμπαν. Ἡ ὅλη ἱστορία τῆς ἐπιστήμης μοιάζει σὰν μιὰ συνεχὴς διαμάχη μεταξὺ τῶν δύο ἀντίθετων αὐτῶν αἰσθημάτων, τῆς λογικῆς καὶ τοῦ δέους. Μιὰ διαμάχη στὴν ὁποία τὸ λογικό κερδίζει σταθερὰ ἔδαφος, ἀπωθώντας τὸ δέος!
Ἡ πρόοδος τῆς ἐπιστήμης δίνει ἔτσι τὴν ἐντύπωση ὅτι «ἐκδιώκει» σταδιακὰ τὸν Θεὸ ἀπ’ τὴ δημιουργία.
Συμβαίνει ὅμως ἔτσι;
Ὅταν μέσα ἀπὸ τὶς προκλήσεις τῆς ἐπιστήμης ἀναδεικνύεται ἡ σοφία τοῦ Δημιουργοῦ
Κάθε νέα ἐπιστημονική ἰδέα ἀποτελεῖ καὶ μιὰ πρόκληση, ἰδιαίτερα ὅταν θίγονται παγιωμένες θρησκευτικὲς ἀντιλήψεις. Τὴν ἀρχική ἀναστάτωση ἀκολουθεῖ μιά (μακροχρόνια πολλὲς φορές) περίοδος σύγχυσης καὶ ἀντιπαράθεσης, μέχρις ὅτου οἱ νέες ἰδέες (ἐὰν δὲν ἀπορριφθοῦν) διαμορφωθοῦν καὶ ἐνταχθοῦν στὸ γενικώτερο ἐπιστημονικὸ πλαίσιο. Καὶ τότε, στὴν τελική τους μορφή, κατὰ κανόνα καὶ χωρὶς γνωστὴ ἐξαίρεση, ἀναδεικνύουν μιὰ μεγαλοπρεπέστερη εἰκόνα τῆς δημιουργίας ἀπ’ αὐτὴν στὴν ὁποία εἴχαμε ἐπαναπαυθεῖ.
Ἡ παράδοξη διαδρομὴ τοῦ ἀτόμου
Ἕνας διακεκριμένος φυσικὸς συνήθιζε νὰ ρωτᾷ τοὺς σπουδαστές του: «Ἐὰν ὅλη ἡ γνώση χανόταν σὲ ἕνα κατακλυσμό, ποῖο ἁπλὸ μήνυμα θὰ παρεῖχε στοὺς ἐπιζῶντες τὴ μεγαλύτερη δυνατὴ ἐπιστημονικὴ ἐνημέρωση»; Καὶ ἀπαντοῦσε ὁ ἴδιος: «Ἡ πληροφορία ὅτι τὰ πάντα ἀποτελοῦνται ἀπὸ μικροσκοπικές ὀντότητες, ποὺ ὀνομάζονται ἄτομα!»
Ἡ ἀτομική σύσταση τῆς ὕλης! Ξεκίνησε σάν «ὑλιστική» (φυσιοκρατική) φιλοσοφικὴ ἀντίληψη ἀπὸ τὸν Λεύκιππο καὶ τὸν μαθητή του Δημόκριτο (~460-370 π.Χ.), υἱοθετήθηκε ἀπὸ τοὺς ἐπικούρειους (Ἐπίκουρος 341-270 π.Χ.), ἀλλὰ ἀπαξιώθηκε ἀπὸ τὸν μεγάλο Ἀριστοτέλη (384-322 π.Χ) καὶ ξεχάστηκε, γιὰ νὰ ἀνασυρθεῖ ἀπ’ τὴν ἀφάνεια 2000 χρόνια ἀργότερα. Ὄχι χωρὶς ἔντονες ἀντιδράσεις τῆς Παπικῆς ἐκκλησίας.
Καὶ ὅμως, ἡ σύγχρονη ἀτομικὴ θεωρία ἀποτελεῖ ὅ,τι εὐγενέστερο καὶ «πνευματικώτερο» θὰ μποροῦσε νὰ διανοηθεῖ κάποιος γιὰ τὴ σύσταση τῆς ὕλης! Ἡ ὕλη δὲν εἶναι κάτι συμπαγὲς καὶ παχύ. Εἶναι στὴν πλειονότητα κενὸς χῶρος, στὸν ὁποῖο κυριαρχοῦν δυνάμεις μεταξὺ ἀδιόρατων στοιχειωδῶν σωματιδίων. Ἠλεκτρόνια, πυρῆνες, ἄτομα, μόρια, μὲ κορυφαῖο τὸ μόριο τῆς ζωῆς DNA. Ἕνας μυστικός, ἀδιόρατος κόσμος, ποὺ καθορίζει ἐν πολλοῖς τὶς ἰδιότητες τῶν σωμάτων, ἀπὸ τοὺς κόκκους τῆς ἄμμου μέχρι τὰ τεράστια οὐράνια σώματα, ἀπὸ τοὺς πλέον ἁπλοὺς ὀργανισμοὺς μέχρι τὸ κορυφαῖο δημιούργημα, τὸν ἄνθρωπο.
Καί ὅλα αὐτὰ ξεκίνησαν σὰν μιἀ «ὑλιστική» (ἴσως καὶ ἀθεϊστική) κοσμοθεωρία!
Καὶ ὅμως κινεῖται!
Τὴν ἴδια περίπου ἐποχὴ μὲ τὴν ἀναβίωση τῆς ἀτομικῆς θεωρίας, ὁ Γαλιλαῖος (1564-1642) ἀνέτρεπε τὴν ἀντίληψη ὅτι ἡ γῆ εἶναι ἀκίνητη. «Καί ὅμως κινεῖται», φέρεται νὰ ψιθύρισε, καθὼς ἀποχωροῦσε ἀπὸ τὴν ἀνάκριση τῆς ἱερᾶς ἐξέτασης, ὅπου ἀναγκάστηκε νὰ ἀποκηρύξει τίς «αἱρετικές» δοξασίες του.
Οἱ παρατηρήσεις τοῦ Γαλιλαίου ἔμελλε νὰ ἀλλάξουν ριζικὰ τὶς ἀντιλήψεις μας γιὰ τὴ θέση μας μέσα στὸ σύμπαν. Ἡ γῆ ἔχασε τὴν κεντρική θέση ποὺ κατεῖχε. Ἔγινε μιὰ μετριότητα!
Γιά λίγο! …. Διότι, ἐν καιρῷ μάθαμε ὅτι:
– τό σύμπαν δὲν ἔχει κέντρο,
– τά κέντρα τῶν ἡλιακῶν συστημάτων (καί τῶν γαλαξιῶν) εἶναι ἐντελῶς ἀκατάλληλα γιὰ τὴ ζωή,
– ἡ γῆ μας καὶ ἡ σελήνη βρίσκονται στὴν πιὸ ὡραία θέση, στὴν κατοικήσιμη ζώνη τοῦ ἡλιακοῦ μας συστήματος,
– τὸ ἡλιακό μας σύστημα βρίσκεται στά ἥσυχα προάστια τοῦ γαλαξία,
– ἡ θέση τῆς γῆς καὶ ἡ ἐντυπωσιακή δια-φάνεια τῆς ἀτμόσφαιράς της τὴν κάνει ἐξαιρετικὸ παρατηρητήριο τοῦ σύμπαντος.
Ναί, ἡ γῆ δὲν κατέχει κεντρική θέση στὸ σύμπαν, κατέχει ὅμως πρώτη θέση. Δὲν εἴμαστε κυβερνῆτες τοῦ σύμπαντος, εἴμαστε παρατηρητές!
Ὅμως οἱ προκλήσεις δὲν τελειώνουν ἐδῶ!
Ἀνακαλύπτοντας τό «ἄπειρο»
Τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1977 ἐκτοξεύθηκε τὸ διαστημικὸ ὄχημα Voyager 1 μὲ σκοπό τὴν διερεύνηση τοῦ ἐξωτερικοῦ ἡλιακοῦ συστήματος.
Τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1990 τὸ ὄχημα εἶχε φθάσει κοντὰ στὸν Κρόνο, καὶ προτοῦ ἀπομακρυνθεῖ περισσότερο, τοῦ δόθηκε ἐντολὴ νὰ φωτογραφίσει τὴ γῆ γιὰ τελευταία φορά.
Μία ἀπ’ τὶς φωτογραφίες ποὺ ἔστειλε δείχνει τὴ γῆ μας σὰν μιὰ ὠχρὴ γαλάζια κουκίδα μέσα σὲ μιὰ ἡλιαχτίδα. Ὁ Κὰρλ Σαγκάν (1934-1996), ἀστρονόμος καὶ ἐκλαϊκευτής, ἀλλὰ καὶ ἄθεος, ἔγραψε τότε τὰ ἑξῆς:
«Δεῖτε αὐτὴ τὴν κουκίδα. Αὐτὸ εἶναι τὸ σπίτι μας… Σὲ αὐτὸ ἔζησε καθένας ποὺ ἀγαπᾶτε, ὅλοι ὅσους ξέρετε ἢ τοὺς ἔχετε ἀκουστά, κάθε ἀνθρώπινο ὄν…
Κάθε ἥρωας καὶ δειλός, κάθε δημιουργὸς καὶ καταστροφέας τοῦ πολιτισμοῦ, … κάθε ἅγιος καὶ ἁμαρτωλός … ἔζησε ἐδῶ – σ’ ἕνα κόκκο σκόνης ποὺ αἰωρεῖται σὲ μιὰ ἡλιαχτίδα.
… εὐελπιστοῦμε ὅτι εἴμαστε ἐδῶ γιὰ κάποιο σκοπό, ἀλλὰ πέρα ἀπ’ τὴν αὐταπάτη, δὲν ὑπάρχει κάποιος ἐμφανὴς σκοπός … Ὁ πλανήτης μας εἶναι μιὰ μοναχικὴ κηλίδα στὸ κοσμικὸ σκοτάδι ποὺ μᾶς περιβάλλει…» [1] .
Τὸ Voyager 1 συνεχίζει τὸ ταξίδι του σήμερα. Τὸ 2012 βγῆκε ἀπὸ τὰ ὅρια (ἡλιόπαυση) τοῦ Ἡλιακοῦ μας συστήματος καὶ ταξιδεύει στὸ παγωμένο κοσμικὸ σκοτάδι, ἀποτελώντας τὸ πλέον ἀπομακρυσμένο ἀντικείμενο ποὺ ἔχει κατασκευάσει ὁ ἄνθρωπος. Μὲ τὴν ταχύτητα ποὺ ἔχει, 60.000 χλμ/ὥρα, θὰ χρειαστεῖ 40.000 χρόνια(!), γιὰ νὰ προσεγγίσει τὸ πλησιέστερο ἄστρο τοῦ γαλαξία μας.
Ὁ γαλαξίας μας ὑφαίνει πάνω στὸν νυχτερινὸ οὐρανὸ ἕνα λεπτόκοκκο πέπλο ἀπὸ ἀμέτρητα ἀστέρια. Ἔχει σχῆμα σπειροειδές. Ἐπειδὴ εἴμαστε μέρος του, δὲν μποροῦμε νὰ τὸν δοῦμε ὅλο (θὰ χρειαζόταν νὰ ταξιδέψουμε δεκάδες χιλιάδες χρόνια μὲ τὴν ταχύτητα τοῦ φωτός, γιὰ νὰ βρεθοῦμε ἐκτὸς γαλαξία καὶ νὰ τὸν φω-
τογραφίσουμε!). Τὸν ἀπεικονίζουμε ὅμως, συγκρίνοντας μὲ ἄλλους γαλαξίες.
Ἐμεῖς βρισκόμαστε 27000 ἔτη φωτὸς μακριὰ ἀπὸ τὀ «πολυθόρυβο» κέντρο. Ὁ νυχτερινός μας οὐρανὸς ἀποτελεῖται ἀπ’ τὰ πιὸ λαμπρὰ ἀστέρια σὲ μιὰ πολύ πολύ μικρὴ περιοχὴ τοῦ γαλαξία. Μιὰ καθαρὴ νύχτα διακρίνουμε μὲ τὸ μάτι 3-4 χιλιάδες ἀπὸ τὰ 200-400 δισεκατομμύρια ἀστέρια (ἥλιους) ποὺ περιέχει ὁ γαλαξίας, ὁ ὁποῖος, σημειωτέον, θεωρεῖται μεσαίου μεγέθους.
Tὸ φῶς χρειάζεται περίπου 120.000 χρόνια, γιὰ νὰ διασχίσει τὸν γαλαξία. Ἕνα ὄχημα μὲ τὴν ταχύτητα τοῦ Voyager 1 θὰ χρειαζόταν 3.000.000.000 χρόνια! Καὶ αὐτὸ θὰ ἦταν ἕνα μικρὸ μόνο βῆμα στὴν ἐξερεύνηση τοῦ σύμπαντος, τὸ ὁποῖο περιέχει κατ’ ἐκτίμηση ἑκατοντάδες δισεκατομμύρια γαλαξίες. Καὶ ὁ κάθε γαλαξίας ἔχει κατὰ μέσον ὅρο ἑκατοντάδες δισεκατομμύρια ἀστέρια (ἥλιους), χωρὶς νὰ ὑπολογίζουμε τοὺς πλανῆτες. Καὶ ὅλα αὐτά ἀποτελοῦν μόνο τὸ 5% τῆς μάζας τοῦ σύμπαντος. Τὸ 95% εἶναι μυστηριώδης σκοτεινή (δηλαδὴ
ἄγνωστης φύσης!) ὕλη καὶ ἐνέργεια.
«Ἦλθε ὁ Θεός στὴ γῆ, ἐπειδή νοιάζεται γιὰ σένα! Δὲν κοιτᾷς τί ὑπάρχει ἐκεῖ ἔξω; Πῶς εἶναι δυνατόν;», εἶχε πεῖ ἕνας διάσημος ἀλλὰ ἄθεος φυσικὸς τοῦ περασμένου αἰῶνα.
Μισὸ λεπτό! Ἡ ἐκκλησία μας αὐτὸ δὲν διεκήρυττε ἀνέκαθεν; Ὁ Θεός εἶναι
«ἀπερίγραπτος» καί «ἄπειρος» καὶἄνθρωπος εἶναι μικρός; «Τί ἐστιν ἄνθρω-
πος ὅτι μιμνήσκῃ αὐτοῦ, ἢ υἱὸς ἀνθρώπου ὅτι ἐπισκέπτῃ αὐτόν;» ( Ἑβρ. β ́ 6).Τί τὸ παράδοξο, λοιπόν, ἐὰν τὸ σύμπαν,τὸ δημιούργημα τοῦ Θεοῦ, εἶναι σχεδὸν ἀπερίγραπτο, σχεδόν ἄπειρο;
Ἐάν τὸ σύμπαν περιοριζόταν στὸ ἡλιακό μας σύστημα, πρᾶγμα ποὺ θὰ μᾶς
ἔκανε πιό «σημαντικούς», τότε θὰ ἔλεγαν: Ὁ «ἄπειρος» Θεός(!) δὲν μποροῦσε νὰ δημιουργήσει κάτι μεγαλύτερο; Ἤδη οἱ δορυφόροι μας τὸν ἔφθασαν!
Ἐπὶ χιλιάδες χρόνια μιλούσαμε γιὰ ἄπειρο, ἀλλὰ δὲν εἴχαμε κάτι πραγματικὰ μεγάλο, γιὰ νὰ συγκρίνουμε. Τώρα ἔχουμε… Τό σύμπαν! Δὲν εἴμαστε μικροὶ ἐμεῖς, τὸ σύμπαν εἶναι μεγάλο, γιὰ νὰ κηρύττει τὸ μεγαλεῖο τοῦ Δημιουργοῦ.
Λέει ὁ τιμημένος μὲ βραβεῖο Νόμπελ (1978) Arno Penzias: «Σκέφτομαι ὅπως ὁ ψαλμός 18: Οἱ οὐρανοί διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ…, ὁ Θεὸς ἀποκαλύπτει τὸν Ἑαυτό του μέσῳ τοῦ σύμπαντος…»[2].
Καὶ ὁ ἄνθρωπος, «κάλαμος ὑπὸ ἀνέμου σαλευόμενος». Κάλαμος ὅμως ποὺ σκέπτεται! Τὸ σύμπαν, λέει ὁ Πασκάλ, «μὲ περιέχει, μὲ καταπίνει, σὰν σημεῖο. Μὲ τὴ σκέψη μου τὸ περιέχω ἐγώ!»[3].
Εἶναι ὅμως καὶ κάτι ἄλλο, πολὺ πιὸ σπουδαῖο! Εἴμαστε σημαντικοί, ὄχι γι’ αὐτὸ ποὺ εἴμαστε, ἀλλὰ γι’ αὐτὸ ποὺ μποροῦμε νὰ γίνουμε. Θεοί! Τίποτε λιγώτερο ἀπὸ αὐτό. Γι’ αὐτὸ ἦλθε ὁ Θεὸς στή γῆ: «Ἄνθρωπος γίνεται Θεός, ἵνα Θεὸν τὸν Ἀδὰμ ἀπεργάσηται». Ἐὰν ὅλο τὸ σύμπαν ξεκίνησε (κατὰ τὶς σύγχρονες κοσμογονικὲς ἀντιλήψεις) σὰν μιὰ ἀόρατη, μικρὴ κουκίδα, ἡ ἀνακαίνιση τῆς κτίσεως θὰ ξεκινήσει μὲ ἐπίκεντρο τὸν κάτοικο τῆς ἀόρατης κουκίδας γῆ.
Τὸ θαῦμα τῆς ζωῆς καὶ ὁ ἐξελικτισμός
Ἡ γῆ μας, μιὰ κουκίδα στὸ σύμπαν! Καὶ ὅμως, ἡ μελέτη αὐτῆς τῆς κουκίδας εἶναι πιὸ ἀπαιτητικὴ ἀπ’ τὴ μελέτη ὁλοκλήρου τοῦ σύμπαντος. Ἐδῶ φιλοξενεῖται τὸ πιὸ μεγαλειῶδες, πιὸ πολύπλοκο καὶ πιὸ δυσπρόσιτο γεγονὸς στὸ σύμπαν, αὐτὸ ποὺ πιστοὶ καὶ ἄπιστοι ἀποκαλοῦν θαῦμα τῆς ζωῆς. Καὶ ὁ ἄνθρωπος φιλοδοξεῖ τώρα νὰ προσεγγίσει τὸ μυστήριο τῆς ἴδιας τῆς ὕπαρξής του μὲ τὴν ἐπιστημονικὴ μέθοδο.
Δὲν ὑπάρχει ἴσως ἄλλη θεωρία ποὺ νὰ δίχασε τόσο πολὺ τοὺς ἀνθρώπους καὶ
νὰ δημιούργησε τόσο ἔντονη πόλωση, ὅσο ἡ ἐξέλιξη. Ἡ θεωρία ποὺ ὑποστηρίζει ὅτι ἀπὸ ἁπλούστατους ὀργανισμοὺς μπορεῖ
σὲ βάθος χρόνου νὰ προκύψουν σταδιακὰ τέτοια «τέρατα τῆς ἀπιθανότητας», ὅπως ὁ ἀνθρώπινος ἐγκέφαλος.
Καί ἡ κινητήρια δύναμη αὐτῆς τῆς διεργασίας; Ἡ φυσικὴ ἐπιλογή! Ἡ διαδικασία μέσῳ τῆς ὁποίας ὀργανισμοὶ ποὺ εἶναι καλύτερα προσαρμοσμένοι στὸ περιβάλλον ἀφήνουν περισσότερους ἀπογόνους.
Δὲν θὰ σχολιάσουμε ἐδῶ τὴ θεωρία τῆς ἐξέλιξης. Θὰ σταθοῦμε ὅμως στὴν προκλητικὴ ἀναγωγή της σὲ κοσμοθεωρία, τὸν ἀποκαλούμενο ἐξελικτισμό, ποὺ τὸν κραδαίνει σὰν σημαία ὁ νεο-αθεϊσμός.
Στὴν ἐξέλιξη, οἱ νεο-αθεϊστὲς ἰσχυρίζονται ὅτι βρῆκαν τὸ τέλειο ἐργαλεῖο γιὰ τήν… ἐκδίωξη τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὴ δημιουργία! Ἕνα τοὺς λείπει: νὰ ἀποδείξουν ὅτι ἡ ζωὴ μπορεῖ νὰ προέλθει «αὐθόρμητα» ἀπὸ ἁπλὲς χημικὲς οὐσίες!
Ὦ τῆς ἀλαζονείας! Καὶ τὸ σύμπαν, τὸν χῶρο, τὸν χρόνο, τὴν ἐνέργεια/ὕλη, τοὺς πάνσοφους, λεπτότατα ρυθμισμένους φυσικοὺς νόμους, ἀπόρροια τῶν ὁποίων εἶναι καὶ οἱ πολύπλοκες χημικὲς ἀντιδράσεις τῆς ζωῆς, τὴν ὅποια προδιάθεση γιὰ «αὐθόρμητη» ἀνάπτυξη / «ἐξέλιξη» τῆς ζωῆς, … ποιός τὰ δημιούργησε;
Καὶ στὴν κορυφή τῆς ἐξελικτικῆς διαδικασίας ὁ ἄνθρωπος. Αὐτὸ τὸ ἐκπληκτικὸ ὄν, ὁ «ἠλαττωμένος βραχύ τι παρ’ ἀγγέλους», ὁ στεφανωμένος μὲ δόξα καὶ τιμή.
Τί παράδοξο προϊὸν τῆς φυσικῆς ἐπιλογῆς! Ἑνὸς κόσμου «ἠλεκτρονίων, ἐγωιστικῶν γονιδίων καὶ τυφλῶν φυσικῶν δυνάμεων», κατὰ τοὺς θιασῶτες του. Ἑνὸς κόσμου στὸν ὁποῖο «δὲν ὑπάρχει λογικὸς εἱρμὸς ἢ λογική αἰτία, οὔτε ὁποιαδήποτε δικαιοσύνη», ἀλλὰ νύχια καὶ δόντια καὶ ἀγώνας γιὰ γενετική ἐπιβίωση[4].
Θὰ περίμενε κανεὶς τὸ κορυφαῖο προϊὸν τῆς τυφλῆς καὶ τυχαίας ἐξέλιξης νὰ εἶναι ἕνα ἀνελέητο ὂν μὲ τὴ δύναμη τοῦ λιονταριοῦ, τὸ δέρμα παχύδερμου, τὴν ταχύτητα αἰλουροειδοῦς, τὰ φτερὰ τοῦ ἀετοῦ… Ἀντ’ αὐτοῦ ἔχουμε ἕνα ὂν ἀδύναμο, λεπτό, εὐαίσθητο, στοργικό, ποὺ δείχνει αὐταπάρνηση μέχρις αὐτοθυσίας (ἐνάντια στίς «ἐπιταγές» τῆς φυσικῆς ἐπιλογῆς!), ἀγαπᾷ τὸ ὡραῖο (ποιὸς μηχανισμὸς δημιούργησε τὸ ὡραῖο καὶ ἔδωσε καὶ σὲ μᾶς τὴν ἱκανότητα νὰ τὸ ἐκτιμοῦμε;), πονᾷ, ἀγκαλιάζει ὅλη τὴ δημιουργία· ἕνα ὂν μὲ λογικότητα, μὲ αὐτοσυνειδησία, μὲ ἐξαιρετικὴ εὐφυΐα, καὶ τὸ πλέον ἐκπληκτικό, μὲ ἔντονες πνευματικὲς ἀνατάσεις πρὸς μιὰ ὑπερβατική θεότητα!…
Οἱ σύγχρονοι ἄθεοι ἐπαίρονται γιὰ τὸν ὀρθολογισμό τους καὶ τὴν ἀντικειμενικὴ προσέγγιση τῆς ἀλήθειας. Ὅπως ὅμως ἔχει εὔστοχα σχολιασθεῖ, ἡ ἀθεΐα τους εἶναι «ἀσυνεπὴς καὶ αὐτοαναιρούμενη», διότι τὸ μυαλὸ μὲ τὸ ὁποῖο ἐξάγουν τὰ συμπεράσματα ἐξελίχθηκε βάσει μιᾶς μὴ καθοδηγούμενης, μὴ εὐφυοῦς διαδικασίας, μὲ κίνητρο ὄχι τὴ λογικότητα καὶ τὴν ἀναζήτηση τῆς ἀλήθειας, ἀλλὰ τὴν ἀναπαραγωγικὴ ἱκανότητα!
Καὶ παρατηρεῖ ὁ ἅγ. Ἰουστῖνος Πόποβιτς: «Ἂν ἕνας λογισμὸς εἶναι ἔλλογος, τότε συνδέει τὸν ἄνθρωπο μὲ τὸν Θεὸ Λόγο, μὲ τὸν ὕψιστο Λογισμό… Ἐὰν πάλι εἶναι ἄλογος… ἢ καὶ παράλογος, τότε συνδέει ἀναπόφευκτα τὸν ἄνθρωπο μὲ τὸν Παράλογο, τὸν Ἀνόητο, μὲ τὸν διάβολο…».
Ὁ δὲ ἅγιος Νικόλαος Ἀχρίδος παρομοιάζει τοὺς ἄθεους ἐπιστήμονες μὲ μικρὰ παιδιά, ποὺ συλλαβίζουν. Προφέρουν μὲ καμάρι τὰ γράμματα (δηλ. περιγράφουν τὰ φυσικὰ φαινόμενα), ἀγνοώντας τὴ σημασία τῶν λέξεων (τὸ βαθύτερο σχέδιο τῆς δημιουργίας). Περιγράφουν τὶς ζῳώδεις καταβολὲς τοῦ ἀνθρώπου, ἀγνοώντας τὴν ἄκτιστο Χάρη ποὺ τοῦ μεταβιβάστηκε ἀπὸ τὸν Δημιουργό.
Ἡ… ἀποχώρηση τοῦ Θεοῦ
Ὁ Ἰσαὰκ Νεύτων (1642-1727), θεωρεῖται ἀπὸ πολλοὺς ὡς ὁ κορυφαῖος ἐπιστήμων ὅλων τῶν ἐποχῶν. Ἕνα ἀπ’ τὰ ἐντυπωσιακώτερα ἐπιτεύγματά του εἶναι ἡ ἀνακάλυψη τῶν νόμων ποὺ διέπουν τὶς κινήσεις τῶν σωμάτων καὶ τοῦ νόμου τῆς παγκοσμίου ἕλξεως (βαρύτητα). Μὲ τοὺς νόμους αὐτοὺς κατόρθωσε νὰ ἐξηγήσει τὶς κινήσεις τῶν πλανητῶν γύρω ἀπὸ τὸν ἥλιο.
Προσπαθώντας νὰ ἐξηγήσει τὴ σταθερότητα τοῦ ἡλιακοῦ συστήματος μὲ τὰ μαθηματικὰ τῆς ἐποχῆς του, πρότεινε ὅτι ὁ Θεὸς πρέπει ὁπωσδήποτε νὰ παρεμβαίνει κατὰ καιρούς, γιὰ νὰ συντονίσει τὸ ἡλιακὸ σύστημα καὶ νὰ ἀποκαταστήσει τὴν τάξη.
Ἕνα περίπου αἰῶνα ἀργότερα, ὁ Γάλλος μαθηματικὸς Λαπλάς (1749-1827), ἐξέδωσε ἕνα πεντάτομο ἔργο, ὅπου ἐξηγοῦσε πλήρως τὴ σταθερότητα τοῦ ἡλιακοῦ συστήματος, ἀξιοποιώντας τὴν πρόοδο στὴν κατανόηση τῶν κινήσεων τῶν οὐρανίων σωμάτων.
Σύμφωνα μὲ μιὰ παράδοση, ὁ Λαπλὰς ρωτήθηκε ἀπὸ τὸν Ναπολέοντα: «Κύριε Λαπλάς, ἔχετε γράψει, μοῦ λένε, αὐτὰ τὸ μεγάλο βιβλίο σχετικὰ μὲ τὸ σύστημα τοῦ σύμπαντος, καὶ δὲν ἔχετε ἀναφερθεῖ καθόλου στὸν Δημιουργό του». Καὶ ὁ Λαπλάς, ὁ ὁποῖος, σημειωτέον, δὲν ἦταν ἄθεος, φέρεται νὰ ἀπάντησε: «Δέν εἶχα ἀνάγκη ἀπὸ τὴν ὑπόθεση αὐτή».
Αὐτὸ εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ ἐπαναλαμβανόμενα ἐπεισόδια στὴν ἱστορία τῆς ἐπιστήμης. Οἱ ἐπιστημονικές θεωρίες προσπαθοῦν νὰ ἐξηγήσουν ὅσο τὸ δυνατὸν περισσότερα, καὶ ὁ «Θεός» καλύπτει τὰ ἐναπομείναντα κενά. Καὶ ὅταν τὰ κενὰ καταληφθοῦν ἀπὸ ἀκριβέστερες θεωρίες, τότε μοιάζει «ὁ Θεός» νὰ χάνει τὸ στενάχωρο κατάλυμα ποὺ τοῦ ἑτοιμάσαμε!
Πίσω ἀπὸ τὶς ἀστραπές, τοὺς ἀνέμους, τὰ κύματα τῆς θάλασσας, τοὺς σεισμούς, τὰ ἡφαίστεια, … ὑπῆρχε κατὰ τὴν ἀρχαιότητα καὶ ἀπὸ ἕνας θεός· σήμερα ἡ ἐπιστήμη βρίσκει ἐξηγήσεις γιὰ ὅλα τὰ φυσικά φαινόμενα. Ὁ Θεός μοιάζει νὰ «ἐκδιώκεται» ἀπ’ τὴ δημιουργία, ἀπογοητεύοντας αὐτοὺς ποὺ ἀναζητοῦν ἁπτὲς ἐπεμβάσεις Του καὶ ἀφήνοντας ἐκείνους ποὺ Τὸν ἀμφισβητοῦν νὰ θριαμβολογοῦν… προσωρινά.
Ὅμως, καὶ αὐτοὶ ποὺ ἀναζητοῦν ἀνιχνεύσιμες ἐπεμβάσεις τοῦ Δημιουργοῦ καὶ ἐκεῖνοι ποὺ Τὸν ἀπορρίπτουν, κάνουν τὸ ἴδιο λάθος: Ἀναφέρονται σὲ ἕνα Θεὸ ἀνθρωπόμορφο καὶ ἀτελῆ!
«Αὐτό ποὺ θὰ περίμενε κανεὶς ἀπὸ ἕνα πραγματικά παντοδύναμο Δημιουργὸ εἶναι ἡ ἀπουσία ὁρατῶν παρεμβάσεών του στὴ δημιουργία. Δὲν χρειάζεσαι ἕνα θεὸ ποὺ συντηρεῖ τὸ σύμπαν σὲ λειτουργία μὲ ἐντυπωσιακά μαγικὰ τεχνάσματα» (Arno Penzias) .
Ὁ πάνσοφος Δημιουργός, ἐνώπιον τοῦ ὁποίου ὅλη ἡ κτίση, τὸ παρελθόν, τὸ παρόν, τὸ μέλλον εἶναι «γυμνὰ καὶ τετραχηλισμένα (ξεσκεπασμένα)», ἔχει ἀσφαλῶς τρόπους νὰ κυβερνᾷ διακριτικὰ τὴ δημιουργία, χωρὶς νὰ δίνει ἀναφορὰ στὰ ἐπιστημονικά μας ὄργανα! Ὅλη, ἐξ ἄλλου, ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ στή ζωή μας διακριτικὴ εἶναι, δὲν εἶναι καταναγκαστική!
Ὄχι, δὲν ἐκδιώκεται ὁ Θεὸς ἀπὸ τὴν πρόοδο τῆς ἐπιστήμης! Ἀποχωρεῖ! Ἀποχωρεῖ ἀπὸ ἐκεῖ ὅπου ἡ ἄγνοιά μας Τὸν περιόρισε, γιὰ νὰ ἀνέβει σὲ ψηλότερο βάθρο! Ἀποχωρεῖ ἀπὸ τὶς ἀνθρωπομορφικὲς ἀντιλήψεις μας, … ἀποχωρεῖ, ἀφήνοντας ἔκθετους αὐτοὺς ποὺ τὸν ὑπερασπίζονται, προτάσσοντας τὸ δικό τους «ἀλάθητο».
Ἀποχωρεῖ ὁ πανάγαθος Δημιουργὸς ἀπὸ τὶς ἁπλοϊκές ἀντιλήψεις μας, ἀφήνει ὅμως ἀνεξίτηλα τὰ σημάδια τῆς διέλευσής του, «οὐκ ἀμάρτυρον ἑαυτὸν ἀφῆκεν» (Πραξ. ιδ΄ 17). Δὲν ἀποκρύπτει ἀπὸ τὸ πολυαγαπημένο πλάσμα του τὶς πάνσοφες ἐνέργειές του.
Μέσῳ τῶν γεωλογικῶν σχηματισμῶν μᾶς ἀποκαλύπτει τὸ παρελθὸν τοῦ πλανήτη, μέσῳ τῶν ἀπολιθωμάτων τὴν ἱστορία τῆς ζωῆς, μέσῳ τῶν φυσικῶν φαινομένων τὴ σοφία καὶ παντοδυναμία Του, μέσῳ τῶν μακρινῶν ἄστρων καὶ τοῦ φωτὸς τὰ μυστικά τῆς δημιουργίας τοῦ σύμπαντος. Τὸ σύμπαν εἶναι διαφανὲς στὸ ὁρατὸ φῶς, μποροῦμε ἔτσι ἀπ’ τὴ μικρή μας γωνιὰ νὰ παρατηροῦμε τὶς ἐσχατιὲς τοῦ σύμπαντος.
Ὅμως τὸ φῶς ἔχει πεπερασμένη ταχύτητα. Τρέχει ἀρκετὰ γρήγορα, ὥστε νὰ
ἐπικοινωνοῦμε σχεδὸν ἀκαριαῖα μεταξύ μας, ἀλλὰ ἀρκετὰ ἀργά, ὥστε οἱ πληροφορίες ἀπὸ τὰ οὐράνια σώματα νὰ ἔρχονται καθυστερημένα! Βλέπουμε τὸν ἥλιο, ὅπως ἦταν πρὶν ἀπὸ 8,5 λεπτά. Βλέπουμε γαλαξίες, 3 δισεκατομμύρια ἔτη φωτός μακριά, ὅπως ἦταν πρὶν 3 δισεκατομμύρια χρόνια. Τόσος εἶναι ὁ χρόνος ποὺ χρειάζεται τὸ φῶς νὰ φθάσει στὰ μάτια μας. Ὅσο πιὸ μακριὰ εἶναι ἕνα ἄστρο, τόσο πιὸ ἀρχαία εἶναι ἡ πληροφορία ποὺ μᾶς στέλνει. Παρατηρώντας τὰ μακρινὰ ἄστρα, μποροῦμε νὰ ἀνατρέξουμε στὸ παρελθὸν τοῦ σύμπαντος!
Καὶ ἡ ἐπιστήμη, ἀνιχνεύοντας τὴν ἀρχαία ἀκτινοβολία, ποὺ εἶναι διάχυτη στὸ σύμπαν, ἀνέτρεξε σὲ ἕνα μοναδικὸ γεγονός, ποὺ ἔγινε πρὶν 14 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια: τὴ δημιουργία τοῦ σύμπαντος!
…
Ὄχι, δέν «ἐκδιώκει» ἡ πρόοδος τῆς ἐπιστήμης τὸν Θεὸ ἀπ’ τὴ δημιουργία. Καθὼς προοδεύει ἡ ἐπιστήμη, ὁ Θεός ἀποχωρεῖ ἀπὸ ἐκεῖ ποὺ καλόπιστα ἀλλὰ κοντόφθαλμα Τὸν τοποθετήσαμε. Ἀποχωρεῖ, γιὰ νὰ ἀφήσει τὸ πεδίο ἐλεύθερο στὴν ἐπιστήμη νὰ ἐμβαθύνει στά μεγαλεῖα Του καὶ νὰ Τὸν δοξάσει. Διότι ὅσο προοδεύει ἡ ἐπιστήμη, τόσο μεγαλειωδέστερη ἀποκαλύπτεται ἡ δημιουργία καὶ τόσο σοφώτερος ἀναδεικνύεται ὁ Δημιουργός. καὶ ὑπακούει στοὺς ἴδιους φυσικοὺς νόμους. Εἶναι ἔργο ἑνὸς Δημιουργοῦ.
– Οἱ νόμοι ποὺ διοικοῦν τὸ σύμπαν, συντονισμένοι μὲ ἄπειρη ἀκρίβεια, ὥστε ἀπὸ μία «ἔκρηξη» νὰ προκύψει τάξη καὶ ἁρμονία, τὰ θαυμαστὰ οὐράνια σώματα, ἡ γῆ καὶ ἐν καιρῷ τὸ θαῦμα τῆς ζωῆς καὶ ὁ ἄνθρωπος, μαρτυροῦν ἀσύλληπτη σοφία καὶ θαυμαστὴ σκοπιμότητα.
– Ἡ μεγαλοπρέπεια τοῦ σύμπαντος μᾶς διδάσκει ὅτι ὁ Δημιουργός του εἶναι Θεὸς δόξας καὶ μεγαλείου, καὶ ἡ ἀπειρία τοῦ σύμπαντος ὅτι εἶναι Θεὸς ἀπρόσιτος.
– Καὶ ἡ ἀνυπέρβλητη ὀμορφιά, ποὺ ἐπικρατεῖ ἀπ’ ἄκρη σ’ ἄκρη τῆς δημιουργίας, μᾶς διδάσκει ὅτι ὁ Δημιουργὸς εἶναι Θεός κάλλους.
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΕΤΡΟΥΛΕΑΣ
Δρ Φυσικός, τ. Δ/ντὴς Ἐρευνῶν
Ε.ΚΕ.Φ.Ε. «Δημόκριτος»
[1] Pale Blue Dot: A Vision of the Human Future in Space, Carl Sagan, Random House, 1994.
[2] Συνέντευξη τοῦ Arno Penzias δημοσιευμένη στὸ βιβλίο The God I believe in, Joshua O. Haberman (1994)
[3] Σκέψεις ἑνός πιστοῦ σοφοῦ, μετάφραση-ἐπιμέλεια Φ. Παπαδημητράκη, ἐκδ. «Τῆνος» 2015.
Πηγή: Περιοδικό “Ακτίνες”, τεύχος 780 (Μάρτιος-Απρίλιος 2020)