Πόσο αποκρουστικό κάνει τον άνθρωπο η υπερηφάνεια! Δυστυχώς όμως είναι τόσο ριζωμένο στην ανθρώπινη καρδιά αυτό το πάθος, ώστε, παρά την αποστροφή μας, πολύ συχνά, χωρίς ίσως να το καταλαβαίνουμε, βαδίζουμε κι εμείς στα ίχνη αυτού του ανθρώπου με την μεγαλοποίηση των προτερημάτων μας.
«Εἶπεν ὁ Κύριος τὴν παραβολὴν ταύτην· ἄνθρωποι δύο ἀνέβησαν εἰς τὸ ἱερὸν προσεύξασθαι, ὁ εἷς Φαρισαῖος καὶ ὁ ἕτερος τελώνης. Ὁ Φαρισαῖος σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν ταῦτα προσηύχετο· ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης· νηστεύω δὶς τοῦ σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι. Καὶ ὁ τελώνης μακρόθεν ἑστὼς οὐκ ἤθελεν οὐδὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν οὐρανόν ἐπᾶραι, ἀλλ’ ἔτυπτεν εἰς τὸ στῆθος αὐτοῦ λέγων· ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. Λέγω ὑμῖν, κατέβη οὗτος δεδικαιωμένος εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἢ γὰρ ἐκεῖνος· ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται».
«Οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων… ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης»
Με ιερό ενθουσιασμό ο φαρισαίος υμνεί και λιβανίζει το είδωλό του: τον εαυτό του. Τον θαυμάζει, διακηρύττει την αγιότητα και την υπεροχή του. Δεν μοιάζει αυτός με τους άλλους ανθρώπους, που είναι βουτηγμένοι ως το λαιμό στην κλεψιά, την τοκογλυφία, την ανηθικότητα. Μέσα στο υπεροπτικό παραλήρημά του δεν ξεχνάει να χύσει και το φαρμάκι του, «… ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης» προσθέτει με περιφρόνηση. Τι θέλει και ανακατεύει τον φτωχό τελώνη στον κομπασμό του; Δεν τον αφήνει στον πόνο του; Α, όχι! Ο υπερήφανος, όταν πρόκειται να τονίσει την υπεροχή του, όλα τα χρησιμοποιεί. Λίγο νοιάζεται, αν πληγώνει τους άλλους.
Πόσο αποκρουστικό κάνει τον άνθρωπο η υπερηφάνεια! Δυστυχώς όμως είναι τόσο ριζωμένο στην ανθρώπινη καρδιά αυτό το πάθος, ώστε, παρά την αποστροφή μας, πολύ συχνά, χωρίς ίσως να το καταλαβαίνουμε, βαδίζουμε κι εμείς στα ίχνη αυτού του ανθρώπου με την μεγαλοποίηση των προτερημάτων μας.
Ας αναλογισθούμε πόσες φορές κι εμείς μεγαλοποιούμε τα προσόντα μας, τις ικανότητές μας. Αισθανόμαστε βαθιά ευχαρίστηση να σκεπτόμαστε τις επιτυχίες μας, να τις μεγεθύνουμε με τη φαντασία μας και να βυθιζόμαστε απολαυστικά στις ψεύτικες δάφνες τους. Έχουμε χρήματα; Είμαστε μορφωμένοι; Ένα αίσθημα υπεροχής μας κυριεύει και βλέπουμε τους άλλους αφ’ υψηλού. Έχουμε μια φυσική δραστηριότητα; Η μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μας μας φουσκώνει τα μυαλά. Νομίζουμε ότι για όλα είμαστε ικανοί.
Η λαχτάρα να υψώσουμε και να προβάλουμε τον εαυτό μας μολύνει ακόμη και τις πιο καλές προσπάθειες. Πόσο συχνά κάνουμε το καλό για επίδειξη; Και εδώ αληθινά η παραφροσύνη της υπερηφάνειας φθάνει στο κατακόρυφο. Την ώρα που καμαρώνουμε για την αρετή και τη δήθεν αγιότητά μας, τη στιγμή που πιστεύουμε «ὅτι ἐσμὲν δίκαιοι», περνάμε πλέον τα όρια μιάς απλής διογκώσεως της πραγματικότητας, καταντάμε σε μια κατάσταση φαρισαική, αξιοθρήνητη. Σε μια κατάσταση τραγικής αυταπάτης. Βλέπουμε την πετρούλα βουνό και τους σπασμένους κόκκους της αρετής μας λαμπρά μαργαριτάρια.
Όμως εκείνος που θέλει να υψώσει τον εαυτό του δεν αρκείται να θαυμάσει το εγώ του ιδιαιτέρως. Για να κάνει πιο αισθητή την υπεροχή του, χρησιμοποιεί και άλλους τρόπους. Τις συγκρίσεις, την υποτίμηση των άλλων.
Παρατηρεί και εξετάζει με υπερβολικό ζήλο τη ζωή των γύρω του. Και εδώ, όπως πριν, χρησιμοποιεί μεγεθυντικό φακό. Με μια μόνο διαφορά. Ενώ δηλαδή προηγουμένως με τον μεγεθυντικό φακό παρατηρούσε τα δικά του προσόντα, τώρα με τον ίδιο φακό εξετάζει τις ελλείψεις και τις αδυναμίες των άλλων. Μικρές αδυναμίες τις βλέπει σαν φοβερά ελαττώματα. Τις σκόνες τις βλέπει σαν κατάμαυρα στίγματα. Και δεν περιορίζεται να τις δεί μόνος του. Επιζητεί να βρεί περίσταση, για να τις φέρει στην δημοσιότητα.
Αλλά ας μην ξεχαστούμε κοιτάζοντας τους άλλους. Το κακό δεν είναι μόνο γύρω μας. Είναι και μέσα μας. Ίσως να μην έτυχε πολύ να εκδηλωθεί. Μην ξεχνάμε όμως ότι από τους μικρούς σπόρους φυτρώνουν τα μεγάλα δέντρα. Επάνω στα μικρά θα χρειαστεί να κτυπήσουμε την τάση της υψηλοφροσύνης. Θα πρέπει να την πολεμήσουμε, όταν παρουσιάζεται στη συνεργασία μας με τους άλλους, όταν ξεφυτρώνει στις επίσημες η ανεπίσημες στιγμές. Παντού και πάντοτε! Διότι η υπερηφάνεια είναι ένα πάθος όχι μόνο αποκρουστικό, αλλά και θανατηφόρο. Μια φοβερή γάγγραινα της ψυχής, που κυριολεκτικά τη σακατεύει και την οδηγεί στην εσχάτη ταπείνωση και εξουθένωση. Ο Κύριος το τόνισε σαφέστατα: «Πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται».
Πηγή: Περιοδικό ΖΩΗ, τεύχος Φεβρουαρίου 2022