Στη κεφαλή των ηρωικών κληρικών-μαρτύρων του 1821 στέκεται ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’. Τραγική ήταν η θέση του, όταν επαναστάτησε η Ελλάδα. Έβλεπε ότι τον περίμενε το μαρτύριο. Πολλοί προσπαθούν να τον πείσουν να φύγει από την Κωνσταντινούπολη, για να σωθεί…
Αλλά ο «καλός ποιμήν» αρνήθηκε, ακολουθώντας τα ίχνη των γενναίων προκατόχων του. Είπε:
«Με προτρέπετε είς φυγήν· μάχαιρα θα διέλθη τας ρύμας της Κωνσταντινουπόλεως και λοιπών πόλεων των χριστιανικών Επαρχιών. Υμείς επιθυμείτε όπως εγώ μεταμφιεζόμενος καταφύγω εις πλοίον ή κλεισθώ εν οικία οιουδήποτε ευεργετικού υμών Πρεσβευτού, ν’ακούω δε εκείθεν πως οι δήμοι κατακρεουργούσι τον χηρεύοντα Λαόν. Ουχί! Εγώ δια τουτο είμαι Πατριάρχης, όπως σώσω το Έθνος μου, ουχί δε όπως απολεσθή τούτο δια της χειρός των Γενίτσαρων. Ο θάνατος μου ίσως επιφέρη μεγαλυτέραν ωφέλειαν παρά η ζωή μου. Οι ξένοι Χριστιανοί ηγεμόνες εκπλαγέντες εκ της αδικίας του θανάτου μου δεν θα θεωρήσωσιν αδιαφόρως πως η πίστις αυτών εξυβρίσθη εν τω πρόσωπω μου. Οι Έλληνες, οι άνδρες της μάχης, θα μάχωνται μετά μεγαλυτέρας μανίας, όπερ συχνάκις δωρείται την Νίκην· είς τούτο είμαι πεπεισμένος. Βλέπετε μεθ’υπομονής είς ό,τι και αν μου συμβή. Σήμερον (Κυριακή των Βαΐων) θα φάγωμεν ιχθύς, αλλά μετά τίνας ημέρας και ίσως και ταύτην την εβδομάδα οι ιχθύες θα μας φαγώσιν… Ναι, ας μη γίνω χλεύασμα των ζώντων. Δεν θα ανεχθώ ώστε είς τα οδούς της Οδησσού, της Κερκύρας και της Αγκώνος διερχόμενον εν μέσω των αγυιών (=δρόμων) να με δακτυλοδεικτώσι λέγοντες : «ιδού έρχεται ο φονεύς Πατριάρχης». Αν το Έθνος μου σωθή και θριαμβεύση, τότε πέποιθα θα μου αποδώση θυμίαμα επαίνου και τιμών, διότι εξεπλήρωσα το χρέος μου… Υπάγω όπου με καλεί ο νούς μου, ο μέγας κλήρος του Έθνους και ο Πατήρ ο Ουράνιος, ο μάρτυς των ανθρώπινων πράξεων».
Το Πάσχα του 1821 συνέλαβαν τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄, τον βασάνισαν και τον απαγχόνισαν στη μεσαία πύλη του Πατριαρχείου, που ως τώρα είναι κλειστή. «Αι τελευταίαι στιγμαί του Γρηγορίου εφάνησαν, γράφει ο Σπ. Τρικούπης, στιγμαί ακραιφνούς πίστεως και ανεξικακίας, οποίας ετοιμάζει ακηλίδωτος συνείδησις, αγαθοποιός καρδία, παράβλεψις της προσκαίρου ζωής και προσδοκία της μελλούσης».
Τον θαυμασμό αλλά και την φρίκη του Γένους εκφράζει και ο Διονύσιος Σολωμός στον Εθνικό Ύμνο».
« Όλοι κλαύστε! Αποθαμμένος
Ο Αρχηγός της Εκκλησιάς.
Κλαύστε, κλαύστε, κρεμασμένος
Ώσαν νάτανε φονηάς».
Αλλά όπως γίνεται πάντοτε και ο σπόρος της θυσίας του Εθνομάρτυρος Αγίου Γρηγορίου έφερε καρπούς πολλούς.
Ο Γερμανός ιστορικός Γερβίνος[1] σημειώνει: «Η κατά του Πατριάρχου Γρηγορίου απήνης διαγωγή, ποιήσασα το πρώτον ρήγμα είς την τουρκικήν δυναστείαν, παρεσκεύασε την ελευθέρωσιν της Ελλάδος».
[1] Πρόκειται για τον Georg Gottfried Gervinus (Σ.τ.Ε)
Πηγή εικόνων: http://www.saint.gr/1301/saint.aspx
Πηγή: ΠΝΟΕΣ ΠΙΣΤΕΩΣ, εκδόσεις “ΖΩΗΣ”, Αρχιμανδρίτου Ιωάννου Αλεξίου